इन्डोनेसियामा दुर्घटनाग्रस्त विमानको ‘ब्ल्याक बक्स’ भेटियो, यसकारण खोजिन्छन् यी उपकरण

काठमाडौं – इन्डोनेसियामा भएको विमान दुर्घटनाबारे अपडेट दिँदै इन्डोनेसियाली उड्ययन अधिकारीहरूले दुर्घटनाग्रस्त इन्डोनेसियाली विमानका दुबै ‘ब्ल्याक बक्स’को स्थान पत्ता लगाएको बताएका छन् ।

१२ जना क्रु मेम्बरसहित कुल ६२ जना यात्रु लिएर शनिवार जकार्ताबाट उडान भरेको विमान उडान भरेको केहि समयमा नै बेपत्ता भएको थियो ।

त्यहाँका उड्ययनमन्त्री मन्त्री बुदी करिया सुमाडीले श्रीविजय एयरलाइन्सको उडान १८२ लाई २ बजेर ३६ मिनेटमा उडान भर्नु पर्ने भएपनि केहि ढिला भएको र पाइलटले ४ मिनेटसम्म एअर ट्राफिक कन्ट्रोलसँग सम्पर्क गरेपछि विमान गायब भएको बताएका थिए । लगत्तै बेपत्ता यात्रु र विमानका उपकरणको खोजी थालिएको थियो ।

अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमका अनुसार उद्धार र खोजीमा जुटेको टोलीले यात्रुका क्षतविक्षत अंगहरु भेटाएका थिए । विमान दुर्घटनाका कारण पत्ता लगाउन पनि विमानमा जडित एक उपकरण ‘ब्ल्याक बक्स’ आवश्यक पर्छ । सोही उपकरण फेला परेको अधिकारीहरुले जनाएका हुन् ।

के हो ‘ब्ल्याक बक्स’ ? दुर्घटनाग्रस्त विमानका ‘ब्ल्याक बक्स’ यसकारण खोजिन्छन्

विमानको पछिल्लो भागमा पंखाको साईडमा राखिएको एक महत्वपूर्ण उपकरण हो, ब्ल्याक बक्स । विमान दुर्घटना भन्ने बित्तिकै के कारणले दुर्घटना भयो भन्ने आधिकारीक कारण थाहा पाउन त्यहि ब्ल्याक बक्सको खोजी गरीन्छ । त्यसैले यो विमानका लागि अति आवश्यक उपकरण हो । हामीले सुन्ने गरेका पनि छौ विमान दुर्घटना भयो भने ब्ल्याक बक्सको खोजि हुन्छ ।

आखिर यो ब्ल्याक बक्स केहो त ? हरेक विमानमा ब्ल्याक बक्स हुन्छ र दुर्घटनापछि यो ब्ल्याक बक्स खोजिन्छ । ब्ल्याक बक्स के हो र यसले के काम गर्छ भन्ने बारेमा भने धेरैलाई थाहा नहुन सक्छ । यसैकुरालाई मध्यनजर गरेर हामीले ब्ल्याक बक्स केहो र यसले के काम गर्छ भन्ने बारेमा रिपोर्ट तयार पारेका छौं ।

के हो त ब्ल्याक बक्स ?

ब्ल्याक बक्स खासमा एक रेकर्डर हो । यो रेकर्डरमा विमान दुर्घटना हुनुभन्दा अघि २ घण्टाको आवाज रेकर्ड हुन्छ । यसमा विमानभित्रका सबै आवाज रेकर्ड हुन्छन् । विमान जस्तोसुकै दुर्घटनामा परे पनि यो ब्ल्याक बक्स सकुशल रहन्छ र यसमा रेकर्ड भएको आवाजको आधारमा दुर्घटना कसरी भयो भन्ने पत्ता लगाउन सहज हुन्छ । ब्ल्याक बक्समा इन्जिनको आवाज, आपतकालीन अर्लामको आवाज, क्याबिनको आवाज अनि ककपिटको आवाज रेकर्ड हुन्छ । र, त्यसबाट के थाहा हुन्छ भने, दुर्घटनाका बेला जहाजमा कस्तो अवस्थामा थियो । पाइलटहरुले के कस्तो कुरा गरेका थिए ? के भनेका थिए ? यी सबै कुरा त्यहि ब्ल्याक बक्सबाट थाहा हुन्छ ।

विमानको कुन भागमा अथवा कहाँ हुन्छ ब्ल्याक बक्स ?

सुरक्षाको दृष्टिले ब्ल्याक बक्सलाई खासगरी विमानको पछिल्लो भागमा राखिएको हुन्छ । यो बक्स एकदमै बलियो धातु टाइटेनियमबाट बनेको हुन्छ, जसलाई आगोले जलाउन सक्दैन । ब्ल्याक बक्स जुनसुकै अवस्थामा पनि सुरक्षित रहन्छ, जसले जहाज दुर्घटनाको बेला के कस्ता आवाज आए भन्ने कुरा रेकर्ड राख्छ । यतिसम्म की समुद्रमा डुबेको अवस्थामा पनि ब्ल्याक बक्सको भ्वाइस रेकर्ड सुरक्षित रहन्छ ।

ब्ल्याक बक्सको रोचक तथ्य

रोचक त के भने ब्ल्याक बक्सको रंग कालो हुँदैन । यो सुन्तला रंगको हुन्छ । ब्ल्याक बक्समा दुईवटा रेकर्डर हुन्छन् । एउटा एफडीआर (फ्लाइट डाटा रेकर्डर) र अर्को सीभीआर (ककपिट भ्वाइस रेकर्डर) । एफर्डआरले विमानको उडानसम्बन्धी डाटा रेकर्ड गर्छ भने सीभीआरले ककपिटमा पाइलटहरुको कुराकानीदेखि त्यहाँको आवाज रेकर्ड गर्छ ।

सुन्तला रंगको डिब्बाको नाम कसरी रहन गयो ब्ल्याक बक्स ?

एक बैठकमा एक पत्रकारले यो बक्सलाई ‘ब्ल्याक बक्स’ भनेपछि यही नाम प्रचलनमा आएको हो । सायद त्यतिबेला यो बक्स जलेर कालो भएकोले उनले यसो भनेका थिए तर पछि यही नाम नै प्रचलित भयो र सुन्तले रंगको डिब्बालाई ब्ल्याक बक्सको नामले चिन्न थालियो ।

५ दिन अघि इरानको राजधानी तेहरानबाट किएभका लागि उडेको युक्रेनको बोइङ ७३७ विमान दुर्घटना भएको थियो। विमानमा सवार सबै यात्रुको मृत्यु भएको छ । विमानमा १८० यात्रु र चालक दलका सदस्य रहेका थिए । त्यहाँको पनि ब्ल्याक बक्स भेटिएको छ । त्यो रिलिज भइसकेको छ ।