काठमाडौं । फिफा वल्र्डकप, चार वर्षको अन्तरमा आयोजना हुने विश्वकै चर्चित प्रतियोगीता ।
विश्व फुटबलको सर्वोच्च निकाय ‘फिफा’ले आयोजना गर्ने सर्वाधिक पुरस्कार राशी भएको विश्वकप खेल्ने विश्वभरका साना देखि ठूला राष्ट्रहरुको ‘सपना’ ।
‘फिफा’ ले यो सुन्दर अवसर सबै देशलाई दिँदै आइरहेको छ । तर, केही राष्ट्रहरुले विश्वकप खेल्दै सपना पूरा गरिसकेका छन् भने बाँकी राष्ट्रहरु अझै आफ्नो सपनालाई जीवितै राखी राखेका छन् ।
केही एसियाली राष्ट्रले विश्वकप फुटबलमा आफ्नो खेल कौशलता प्रर्दशन गर्दै धेरै प्रशंसकहरुको मनमस्तिष्कमा बसिसकेका छन् भने दक्षिण एसियाली राष्ट्रले विश्वकपको छनोट पनि पार गर्न नसकेको अवस्था छ ।
नेपालको त झन् कुरै नगरौँ, विश्वकपमा सहभागीता जनाउन थालेको तीन दशक नाघिसक्यो तर नतिजा भने सधैैं ‘हात लाग्यो शुन्य’।
नेपालले ७ पटक छनोट खेले पनि अघिल्लो चरणको यात्रा तय गर्न सकेको छैन । सन् १९८६ को विश्वकप छनोटमा नेपालले पहिलो पटक भाग लिएको थियो । ८० को दशकको बेला रुपकराज शर्माको कप्तानीमा रहेको नेपाली फुटबललाई गोल्डेन जेनेरेशनको रुपमा मानिदै आइएको छ ।
३२ वर्ष लामो सहभागीताको इतिहास बोकेको नेपालले सन् १९९४ र २००६ बाहेकको बाँकी छनोटमा भने प्रतिस्पर्धा गरेको थियो ।
यता, दोस्रो पटक फ्रान्सले उपाधि जित्दै इतिहास रचेसँगै २१ औं संस्करणको फिफा विश्वकप फुटबल औपचारिक रुपमा सम्पन्न भएको छ । फाइनलमा नयाँ टोली क्रोएसिया ४—२ गोलले पराजित गर्दै फ्रान्सले २० वर्ष पछि दोस्रो पटक विश्वकपको उपाधिमाथि कब्जा जमायो ।
विश्वकप फुटबलको आयोजना सफलतापूर्वक सम्पन्न गरेसँगै रसियाले विश्वभरि नै तारिफ पाएको छ । यसअघि विश्वकपको आयोजनालाई लिएर रसियामाथि केही टिक्का टिप्पणी नभएको भने होइन तर रसियाले ती सबै नकारात्मक भ्रमलाई तोड्दै प्रतियोगिताको सफल आयोजना गरिसकेको छ ।
एक महिनासम्म भएको विश्वकप फुटबलमा ३२ राष्ट्रले विभिन्न समूह रहँदै प्रतिस्पर्धा गरेको थियो । प्रतियोगिता अवधिभर कूल ६४ खेलमा १ सय ६९ गोल गरेका छन् । रसियाका विभिन्न ११ शहरका १२ वटा रंगशालामा ६४ वटा खेल संचालन भएको थियो ।
प्रतियोगिताका दौरान ३२ टिमका कुल ७ सय ३६ खेलाडी रसिया पुगेका थिए । खेलमा ६३ खेलमा गोल हुँदा समूह चरणमा फ्रान्स र डेनमार्क बीचको खेल मात्र गोलरहित बराबरीमा सकिएको थियो ।
गोलका हिसाबले एक खेलमा २ भन्दा बढी गोल भएको छ । जहाँ १ सय १० जना खेलाडीले गोल गरे भने सहभागी सबै ३२ वटै टिमले गोल गर्न सफल भए ।
विश्वकपमा रेकर्ड बनेको खेल
समूह ‘जी’ को बेल्जियम र ट्युनिसियाबीचको समूह चरणको खेलमा सर्वाधिक ७ गोल भएको थियो ।
निक्कै प्रतिस्पर्धात्मक बनेको सो खेलमा बेल्जियमका लागि इडेन हर्जाड र रोमेलु लुकाकुले समान २—२ गरेका थिए । साथै, सो खेलका दौरान दुवै पक्षबाट गोलका लागि सर्वाधिक ३१ प्रहार भएको थियो ।
समूह चरणकै पहिलो खेलमा बेल्जियम र पानामाका खेलाडी गरी ८ कार्ड पाएका थिए । विश्वकपमा पहिलो पटक स्थान बनाएको पानामाले प्रतियोगिता अवधिभर सबैभन्दा बढी ११ गोल खाने टिमको रेकर्ड बनाएको छ ।
त्यस्तै, क्वार्टरफाइनल खेलमा पूर्व विश्व च्याम्पियन स्पेन र आयोजक राष्ट्र रसियाको बीच खेलका दौरान सर्वाधिक पास भएको रेकर्ड बनाएको छ । सो खेलमा दुवै टिमबीच १२३५ खेलाडीहरुबीच पास भएको थियो ।
स्पेनलाई टाइब्रेकरमा ४—३ गोल अन्तरले हराउँदै रसिया सेमिफाइनलमा पुगेको थियो ।
तेस्रो स्थानले दिएको खुशी
बेल्जियमले विश्वकपमा उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्दै ३२ वर्ष पछि सेमिफाइनलको यात्रा तय गरेको थियो ।
खेलका दौरान अप्रत्यासित नतिजा निकाल्दै अन्तिम चारसम्म पुगेको बेल्जियमको विश्वकपमा उपाधि जित्ने सपना भने पूरा हुन सकेन । प्रिक्वार्टरफाइनलमा एसियाली राष्ट्र जापानलाई ३—२ गोलले, क्वार्टरफाइनलमा उपाधिको दाबेदार मानिएको पाँच पटकको विश्व च्याम्पियन ब्राजिललाई २—१ गोलले हराउँदै सेमिफाइनलको यात्रा तय गरेको थियो ।
तेस्रो स्थानको लागि भएको प्लेअफको खेल भने क्रोएसियासँग पराजित इंग्ल्याण्डलाई २—० ले पाखा लगाउँदै तेस्रो स्थान प्राप्त ग¥यो । ६ खेलमा जित हात पारेर विश्वकप उपाधि उचाल्न नसक्ने बेल्जियम चौथो टोली बन्यो ।
सन् १९७४ मा पोल्यान्डले विश्वकपमा सबैभन्दा पहिला यो तथ्य छोएको थियो । त्यसपछि १९९० मा इटाली र २०१० मा नेदरल्यान्ड्सले पनि ६ खेल जित्दा पनि विश्वकपको ट्रफी उठाउन सकेका थिएनन् ।
इटाली सन् १९९० मा सेमिफाइनलमा अर्जेन्टिनासँग र नेदरल्यान्ड्स सन् २०१० मा स्पेनसँग फाइनलमा मात्र पराजित भएको थियो ।
उपाधि दाबेदार टिम बाहिरिँदा विश्वकपले अर्को मोड लियो
विश्वकपको उपाधि दाबेदार मानिएको अधिकांश टिमहरु बाहिरिँदा विश्वकपले अर्कै मोड लिएको थियो ।
पाँच पटकको च्याम्पियन ब्राजिल, दुई पटकको विजेता अर्जेन्टिना, स्पेन, पोर्चुगल र जर्मनीले २१ औं संस्करणको विश्वकपमा खासै राम्रो नतिजा निकाल्न सकेन । सन् १९७८ र १९८६ को विश्व च्याम्पियन अर्जेन्टिनाले प्रि—क्वार्टरफाइनल भन्दा माथिको स्थान तय गर्न सकेन ।
नकआउट चरणको खेलमा अर्जेन्टिना फ्रान्ससँग ४—३ गोलले पराजित हुँदै प्रतियोगिताबाट बाहिरियो ।
यता सन् २०१० को विजेता स्पेन आयोजक राष्ट्र रसियासँग टाइबे्रकरमा ४—३ ले पराजित भएसँगै विश्वकपमा यात्रा पुर्णविराम लाग्यो । यता, स्पेनले फिफा फेयर प्लेको अवार्ड प्राप्त ग¥यो ।
सन् २०१० को च्याम्पियन स्पेन अन्तिम १६ बाट बाहिरिएको थियो ।
विश्वकप इतिहासमा सर्वाधिक पाँच पटक उपाधि जित्ने राष्ट्रको कीर्तिमान बनाएको ब्राजिलले भने क्वार्टरफाइनलसम्म पुगेको थियो । प्रि—क्वार्टरफाइनलमा मेक्सिकोलाई २—० ले हराउँदै अन्तिम आठमा प्रवेश गरेको थियो ।
क्वार्टरफाइनलमा ब्राजिल बेल्जियमसँग २—१ ले पराजित भएको थियो । अहिलेसम्म विश्वकपमा त्यति राम्रो नतिजा निकाल्न नसकेको पोर्चुगललाई पनि उपाधि दाबेदार राष्ट्रको रुपमा हेरिएको थियो ।
समूह चरणमा ठिकै खेल खेलेको पोर्चुगलले भने नकआउट चरणसम्मको यात्रा तय गरेको थियो । प्रि—क्वार्टरफाइनलमा उरुग्वेसँग २—१ को हार बेहोर्दै पोर्चुगल बाहिरिएको थियो । यता डिफेन्डिङ च्याम्पियन जर्मनीले भने विश्वकपको समूह चरण पनि पार गर्न सकेन ।
सन् २०१४ को फाइनलमा अर्जेन्टिनालाई १—० ले हराउँदै उपाधि जितेको जर्मनीले समूह चरणमा १ मा जीत र २ खेलमा हार बेहोरेको थियो । समूह ‘एफ’ मा रहेको जर्मनीले स्वीडेनलाई मात्र हराएको थियो ।
मेक्सिको र दक्षिण कोरियासँग पराजित भएको जर्मनीले २०१८ को विश्वकपमा सबै समर्थकलाई निराश बनायो । जर्मनीले ८० वर्षमा पहिलो पटक दोस्रो चरणमा पनि पुग्न सकेन ।
अफ्रिकन र एशियाली टिमको सहभागिता
सन् १९८२ यता पहिलोपल्ट अफ्रिकन टिमहरु समूह चरणभन्दा माथि जान सकेनन्।
सेनेगल, ट्युनिसिया, नाइजेरिया, इजिप्ट र मोरक्को गरेर जम्मा ३ खेल जिते । यसले युरोपियन टोलीहरुले जमाएको वर्चस्वमा अफ्रिकन टोलीको सन्तुलनता स्पष्ट देखाउँथ्यो । भाग्य पनि रसियामा अफ्रिकन टोलीको साथमा थिएन ।
समूह ‘एच’ मा जापानसँगै सेनेगल दोस्रो स्थानमा थियो, तर फेयर प्लेका आधारमा सेनेगल बाहिरिन पुग्यो । प्रमुख खेलाडी मोहम्मद सलाह पूर्ण रुपमा फिट नहुँदा इजिप्ट र अफ्रिकाले त्यसको भार बेहोर्नुर्पयो ।
यता जापान, दक्षिण कोरिया, साउदी अरेबिया, अस्ट्रेलिया, इजिप्ट र इरानले एसियाली राष्ट्रको प्रतिनिधित्त्व गर्दै विश्वकपमा सहभागिता जनाएको थियो । जापानले विश्वकपको दोस्रो चरणमा स्थान बनाउँदा अरु राष्ट्र भने सहभागितामा मात्र सिमित रह्यो ।
विश्वकपबाट चम्पिएका युवा खेलाडी
फ्रान्सका केलियन एमबाप्पे फिफा युवा खेलाडी अवार्डबाट सम्मानित भए । मोनाको क्लबबाट व्यवसायिक खेल खेल्दै आएका एमबाप्पे १८ करोड युरोमा पेरिस सेन्ट जर्मनमा आबद्ध भएसँगै एकाएक चर्चामा आए ।
विश्व फुटबलमा यो दोस्रो महँगो सरुवा रकम थियो । फ्रान्सले विश्वकपको प्रि—क्वार्टरफाइनलमा अर्जेन्टिनालाई ४–३ गोलले पराजित गरेसँगै एमबाप्पे सबैको पहिलो रोजाईको खेलाडी बने । सो खेलमा उनले आफ्नो स्पिड र ड्रिब्लिङले अर्जेन्टिनी रक्षकलाई माथ दिँदै २ गोल मात्र गरेनन् अर्को गोलको सिर्जना पनि गरे ।
उनी १९ वर्षका मात्र छन् । सन् १९५८ यता पेलेपछि विश्वकपका एकै खेलमा दुई गोल गर्ने सबैभन्दा कम उमेरका खेलाडी हुन् । त्यसयता उनको तुलना पेलेसँग हुँदै आएको छ ।
शरणार्थी देखि सफल कप्तानसम्म
शान्त र अनुशासित खेलाडी भनेर चिनिने क्रोएसियाका लुका मोड्रिच फिफाको गोल्डेन अवार्डबाट सम्मानित भए ।
रियल म्याड्रिडलाई पाँच सिजनमा चौथोपल्ट च्याम्पियन्स लिगको उपाधि दिलाएर आएका मोड्रिचको प्रर्दशन विश्वकपमा निक्कै प्रशंसनिय थिए । फाइनलअघि नै तीन म्यान अफ द म्याच पाउँदै आएका मोड्रिचले विश्वको उत्कृष्ट मिडफिल्डरमा उभ्याएका थिए ।
मोड्रिचले अर्जेन्टिनासँगको खेलमा लामो दूरीबाट शानदार गोल गरे । समूह चरणको त्यही खेलमा क्रोएसियाले अर्जेन्टिनालाई ३–० लाई पराजित गरी दाबेदारिता प्रस्तुत गरेको थियो ।
डेनमार्कसँग अतिरिक्त समयमा पेनाल्टी गुमाउन पुगे पनि उनले पेनाल्टी शुटआउटमा डेनमार्क र रसियाविरुद्ध गोल गरेका थिए ।
सन् १९८५ सेप्टेम्बर ९ मा युगोस्लाभियाको जादरमा जन्मिएका लुका मोड्रिचले बाल्यकाल शरणार्थीका रुपमा बिताएका थिए ।
गोल्डेन बुट अवार्ड
यता गोल्डेन बुटको अवार्ड इंग्ल्यान्डका कप्तान ह्यारी केनले हात पारे । केनले विश्वकप अवधीभर सर्वाधिक ६ गोल गर्दै सो अवार्ड जितेका हुन् ।
बेल्जियमका रोमेलु लुकाकु तथा फ्रान्सका एन्टोनी ग्रिजम्यान र एमबाप्पेले समान ४—४ गोल गरेका थिए ।
गोल्डेन ग्लोभ अवार्ड
बेल्जियमका थिबौट कौटियसले गोल्डेन ग्लोभ अवार्ड जित्न सफल भएका थिए ।
बेल्जियमलाई तेस्रो स्थानसम्म ल्याउन उनको भूमिका निक्कै महत्त्वपूर्ण रह्यो ।
मेस्सी र रोनाल्डो युगको अन्त्य ?
३१ वर्षे अर्जेन्टिनी लियोनेल मेस्सी र ३३ वर्षे पोर्चुगलका क्रिस्टियानो रोनाल्डोका लागि यो विश्वकप जित्ने अन्तिम मौका थियो ।
उनीहरूको टोली क्रमशः अर्जेन्टिना र पोर्चुगल नकआउट भन्दा माथि जान सकेन । रोनाल्डोले विश्वकपका दौरान ह्याट्रिक गर्दै प्रतियोगितामा आफ्नो सुरुवात गरेका थिए ।
तर रोनाल्डोको टोलीले स्पेनसँगको खेलमा ३–३ को नतिजामात्र निकाल्न सकेको थियो ।
यता लियोनोल मेस्सीले एकमात्र गोल नाइजेरियासँग गरे । उनका लागि चित्त बुझाउने के हो भने त्यो गोलले अर्जेन्टिना समूह चरणबाटै बाहिरिनबाट जोगियो ।
फ्रान्ससँग अर्जेन्टिनाको ७ गोलको जुन रोमाञ्चक खेल थियो, त्यसमा मेसीको एमबाप्पेको कुनै तुलना नै हुँदैन थियो । मेस्सी र रोनाल्डोले फिफा वर्ष खेलाडी हुनेक्रममा पछिल्ला १० वर्षमा बालोन डी’अर अवार्ड समान ५ पटक जिते ।
अब यी दुईको प्रभुत्व समाप्त भएको मानिएको छ ।
‘भार’को पहिलो पटक प्रयोग
फिफा विश्वकप फुटबलमा पहिलोपटक भार (भिडियो एसिस्टेन्ट रेफ्री) को प्रयोग गरिएको थियो ।
‘भार’को प्रयोगसँगै रेफ्रीले दिएको निर्णयमा सहयोग पुग्यो । सेमिफाइनल संस्करण सम्पन्न भएयता ‘भार’ले ५ खेलमा टिमलाई अवसर दिइएको थियो ।
सन् २०१४ को ब्राजिल विश्वकपसम्म रेफ्रीले दिएको निर्णय नै अन्तिम निर्णय मान्ने गरिन्थ्यो तर यसपालिको विश्वकपमा भने रेफ्रीले दिएको निर्णयलाई परिवर्तन गर्न ‘भार’ले सघाउ पु¥यायो ।
चार वर्षपछि कतारमा २२ औं संस्करण
एसियाली राष्ट्र कतारलाई सन् २०२२ को २२ औँ संस्करण आयोजना गर्ने जिम्मा दिँदै रसिया विश्वकप सम्पन्न भएको छ ।
विश्वकप आयोजना गर्ने राष्ट्रले लगातार राम्रो प्रतिक्रिया हात पर्ने क्रममा अब सबैको नजर कतारतिर हुनेछ ।
चार वर्षपछि एसियाली राष्ट्र कतारमा हुने विश्वकप कस्तो होला भन्ने कौतुहल सुरु भइसकेको छ । यो पक्का छ कि उक्त प्रतियोगिता पृथक हुनेछ । फिफाले कतारमा हुने प्रतियोगिता नोभेम्बर २१ देखि डिसेम्बर १८ सम्म चल्ने पक्का गरिसकेको छ ।
कतार विश्वकपमा ३२ बाट ४८ राष्ट्रसम्म पुग्ने बताइएको छ ।
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
प्रतिक्रिया