तारमुक्त शहर बनाइँदै पोखरा, यसरी गरिँदैछ काम

कास्की । विजयपुर खोला कटेर पर्यटकीय राजधानी शहर पोखरा छिर्दा पहिलेको दाँजोमा हिजोआज केही फरक दृश्य आँखामा आइपुग्छ ।

गाडीमा चढ्दा होस् या पैदल हिँड्दा उत्तरपट्टिका लहरै हिमाल सजिलै देख्न सकिन्छ । छिटपुटबाहेक विद्युतका जीर्ण पोल हटाइएको छ । तार जमिनमुनि बिछ्याइएको छ । गुजुमुज तारको चेपबाट हिमाल चिहाउनुपर्ने बाध्यता टरेको छ ।

लथालिङ्ग अवस्थामा रहेका तार र पोल हटेपछि सडक खुला र फराकिलो देखिन थालेको छ ।

नेपाल विद्युत् प्राधिकरणको पोखरा–भरतपुर वितरण प्रणाली सुदृढीकरण आयोजनाअन्तर्गत पोखराका मुख्य सहरी क्षेत्रमा अहिले विद्युतीय तार भूमिगत गर्ने काम भइरहेको छ । प्राधिकरणको सवस्टेसन रहेको पोखरा महानगरपालिका–१० कुँडहरदेखि अमरसिंहचोक, बुद्धचोक हुँदै पृथ्वीचोकसम्म विद्युतीय तार बिछ्याइसकिएको आयोजनाका प्रमुख इञ्जिनियर आनन्द सुवेदीले जानकारी दिए ।

‘तार भूमिगत भइसकेको छ, अहिले मुख्य लाइनबाट ग्राहकको घरसम्म विद्युत् जोड्ने काम भइरहेको छ,’ उनले भने, ‘पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल र लेकसाइट क्षेत्रमा पनि तार बिछ्याउने काम सकिएको छ, पोल र तार हटाउँदैछौँ ।’ इञ्जिनियर सुवेदीका अनुसार आयोजनाको ५५ प्रतिशत भौतिक प्रगति भएको छ । कुँडहरदेखि जिरो किमीसम्मको मुख्य राजमार्ग, सिर्जनाचोक, राष्ट्रबैंकचोक, लेकसाइट, सभागृहचोक, न्यूरोड, चिप्लेढुङ्गागायतका क्षेत्रमा तार भूमिगत गर्न लागिएको हो ।

मुख्यदेखि सहायक सडकसम्मै तार बिछ्याइने भएको हो । विद्युत् लाइनसँगै टेलिफोन, केबल र इन्टरनेटका तारका लागि अप्टिकल फाइबर पनि बिच्छ्याइएको इञ्जिनियर सुवेदीले जानकारी दिए । विद्युत् लाइनसँगै टेलिफोन, केबल र इन्टरनेटका तारका लागि अप्टिकल फाइबर पनि बिच्छ्याइने छ । ‘विद्युतसँगै केबल र दूरसञ्चार सेवा प्रदायक संस्थाका तार पनि एकैसाथ भूमिगत गर्ने काम भइरहेको छ, अहिले भएको ओभरहेड प्रणालीका सबै तार हट्छन्,’ इञ्जिनियर सुवेदीले भने, ‘पोखराका मुख्य सहरी क्षेत्र र पर्यटकको बढी आउजाउ हुने ठाउँको तारलाई जमिनमुनि बिछ्याउन लागिएको हो ।’

पोखरामा तार भूमिगत र वितरण प्रणाली सुदृढीकरणमा एक अर्ब ३० करोड खर्च हुने प्राधिकरणले जनाएको छ । तार बिछ्याएपछि ग्राहकको घरघरमा बिजुली पु¥याउने काम पनि प्राधिकरण नै गर्नेछ । प्राधिकरणले सडकमा न्यून क्षति हुने गरी तार बिछ्याउने प्रविधि प्रयोग गर्दै आएको छ । ‘होरिजेन्टल डाइरेक्सनल ड्रिलिङ’ प्रविधिबाट सडक खनेर तार भूमिगत गरिएको इञ्जिनियर सुवेदीले बताए । प्राधिकरणले पोखरामा तार भूमिगत गर्ने आयोजना विसं २०७८ मा सुरु गरेको थियो । दुई वर्षमा काम सक्ने गरी भारतीय कम्पनी टाटा प्रोजेक्ट्सले निर्माणको जिम्मा पाएको थियो ।

ठेक्का सम्झौता भएको १५ महिनापछि विसं २०८० वैशाखको अन्तिमतिर पोखरामा तार बिछ्याउने काम सुरु गरिएको थियो ।

इञ्जिनियरिङ डिजाइन र उपकरण खरिदमा समय लागेकाले काम ढिलो सुरु भए पनि पछिल्लो समय भने निर्माण कम्पनीको ढिलासुस्तीका कारण आयोजनाको भौतिक प्रगति काम देखिएको इञ्जिनियर सुवेदीले बताए । उनका अनुसार गत वर्ष माघमा थपिएको ठेक्का म्याद पनि सकिन लागेपछि पुनः म्याद थपका लागि प्रक्रिया अगाडि बढेको छ ।

‘विद्युतीय तार भूमिगतसँगै जीर्ण पोल र तार हटाउने काम भइरहेको छ,’ इञ्जिनियर सुवेदीले भने, ‘स्वच्छ र हराभरा पोखराको सुन्दरतामा आँच पुर्‍याइरहेका पोल र तारको जञ्जालबाट पोखराले छिट्टै मुक्ति पाउँदैछ ।’

पृथ्वी राजमार्गअन्तर्गत मुग्लिन–पोखरा खण्ड विस्तार तथा स्तरोन्नतिका क्रममा पनि सहरी क्षेत्रका अव्यवस्थित भौतिक संरचना हटाउने काम भइरहेको छ । त्यसले पनि सहरको सौन्दर्यीकरणमासमेत टेवा पुर्‍याएको छ ।

प्राधिकरणको पोखरा वितरण केन्द्रका प्रशासन प्रमुख प्रदीप भुवाजीले सडक आयोजनाले ठेक्कामार्फत विद्युत् पोल हटाउने काम गरिरहेको बताए ।

‘प्राविधिक सुपरीवेक्षणको काम हामीले गरिरहेका छौँ, प्राधिकरणको मापदण्डअनुसार पृथ्वी राजमार्ग छेउछाउका विद्युत् पोल र तार हटाउने काम सडक आयोजनाले नै गरिरहेको छ,’ उनले भने, ‘अव्यवस्थित तथा जीर्ण विद्युत् पोल र तारको व्यवस्थापनले दुर्घटनाको जोखिम कम हुनुका साथै सहरी सौन्दर्य अभिवृद्धि हुन्छ ।’

प्राधिकरणको पोखरा वितरण केन्द्रले पोखरा उपत्यकाभरका पुराना पोल र तार विस्थापनका लागि भने ठूलो बजेट चाहिने जनाएको छ । चालिस वर्षअघिको विद्युत् लाइनलाई विस्थापित गरेर नयाँ राख्नुपर्ने अवस्था रहेको उसको भनाइ छ । विद्युतीय दुर्घटना न्यूनीकरणका लागि जीर्ण विद्युत्का पोल र गुजुल्टिएका तार हटाउन अत्यावश्यक भइसकेको वितरण केन्द्रले जनाएको छ ।

अव्यवस्थित तार र पोलका कारण हुने दुर्घटनाबाट मानिसले ज्याउन गुमाउनुपर्ने स्थिति छ । सवारीसाधन पोलमा ठोक्किएर र करेन्ट लागेर त्यस्ता दुर्घटना हुने गरेका छन् ।

प्राधिकरणले काठमाडौं, पोखरा, भरतपुरजस्ता ठूला सहरमा तार भूमिगत गर्ने योजना सञ्चालन गरिरहेको छ । भूमिगत तार बढी क्षमतायुक्त र भरपर्दो हुने पोखरा–भरतपुर वितरण प्रणाली सुदृढीकरण आयोजनाका प्रमुख इञ्जिनियर सुवेदीले बताए ।

महँगो प्रणाली भएपनि ग्राहकको बढ्दो माग र बिजुलीको चाप थेग्न भूमिगत प्रणालीमा जानुपर्ने उनको भनाइ छ ।

प्रमुख इञ्जिनियर सुवेदीले पोखरा उपत्यकाभरको विद्युतीय तार जमिनमुनि बिछ्याउन पाँच अर्बभन्दा बढी बजेट चाहिने बताए । ‘तार भूमिगत महँगो परियोजना हो, एकैसाथ ठूलो लगानी गर्न सरकारले पनि सक्दैन, प्रभाव र उपयोगिता हेरेर पोखराका अरु ठाउँमा पनि यो काम विस्तार हुन्छ,’ उनले भने ।